Anja Meulenbelt wint als eerste vrouw de P.C. Hooftprijs voor beschouwend proza

De P.C. Hooftprijs 2026 voor beschouwend proza is toegekend aan Anja Meulenbelt (1945) voor haar veelzijdige oeuvre. Het is voor het eerst dat de P.C. Hooftprijs in deze categorie naar een vrouw gaat. De prijs, de hoogste literaire onderscheiding in ons land, wordt sinds 1947 uitgereikt, afwisselend voor verhalend proza, beschouwend proza en poëzie. Eerdere laureaten in de categorie beschouwend proza zijn Willem Jan Otten (2014), Bas Heijne (2017), Maxim Februari (2020) en Tijs Goldschmidt (2023). Aan de prijs is een geldbedrag verbonden van 60.000 euro.

Meulenbelts boek De schaamte voorbij zorgde in 1976 voor haar doorbraak bij het grote publiek. In de vorm van een autobiografische roman geeft ze hierin een persoonlijk verslag van haar leven, vanaf haar bewogen jeugd tot haar ontplooiing in de Nederlandse vrouwenbeweging van de jaren zeventig. Zo raakte ze op zestienjarige leeftijd zwanger, trouwde ze noodgedwongen met de vader van het kind. Eenmaal ontsnapt aan het gewelddadige huwelijk met hem, volgde een worsteling op allerlei gebieden: financieel, in de liefde en als alleenstaande werkende moeder in een mannenwereld. Ook maakte ze duidelijk dat die uitdagingen niet op zichzelf bestonden, maar door veel vrouwen werden gedeeld. Dankzij haar boek werden deze problemen in de tweede feministische golf onderdeel van het maatschappelijk debat.

Inmiddels is De schaamte voorbij een feministische klassieker, waarvan de tweeëntwintigste druk dit jaar verscheen. Het juryrapport noemt het een van de schaarse politiek uitgesproken en vernieuwende boeken uit de jaren zeventig die in 2025 nog altijd niet aan betekenis hebben verloren.

Achterstelling van vrouwen

Na De schaamte voorbij publiceerde Meulenbelt nog tientallen andere boeken en artikelen over de achterstelling van vrouwen. Daarnaast schreef ze over racisme, onrecht jegens de Palestijnen en de uitbuiting van arbeiders. Ook was ze actief in de politiek, aanvankelijk in BIJ1 en daarna als senator voor de SP in de Eerste Kamer. Tegenwoordig houdt ze lezingen over Gaza en zet ze zich in voor een stichting die zich bekommert om alleenstaande moeders.

Lees ook

Anja Meulenbelt: ‘Ik heb een kind van 62. Daardoor weet ik dat ik oud ben’

Samen met enkele andere vrouwelijke schrijvers riep Meulenbelt in de jaren tachtig de Anna Bijns Prijs in het leven. De reden hiervoor zou de structurele benadeling van vrouwen zijn bij het toekennen van literaire prijzen. Dat zij nu zelf met de P.C. Hooftprijs wordt beloond, bewijst volgens de jury dat de tijden veranderd zijn. In het juryrapport staat bijvoorbeeld dat het verleden zich weliswaar niet laat corrigeren „maar hooguit verwerken, om zo een betere toekomst mogelijk te maken. De voordracht van Meulenbelt is bedoeld als een bevrijdende eruptie, als een heilzame breuk die ruimte maakt voor heel veel nieuwe mogelijkheden.”

Eerder dit jaar verscheen van Meulenbelts hand Niet van gisteren. Memoires maar dan anders. In dat boek behandelt ze allerlei sociaal-maatschappelijke thema’s waarvoor ze zich heeft ingezet. Ze vergelijkt die met hoe het er nu voor staat. Sommige dingen blijken niet veranderd.

Gezien die stagnatie van de vrouwenemancipatie en de hernieuwde belangstelling voor schrijvers als Simone de Beauvoir is het niet zo vreemd dat Meulenbelt juist nu de P.C. Hooftprijs krijgt. Ook haar langdurige inzet voor het lot van de Palestijnen in Gaza kan in dat opzicht hebben meegeteld bij het besluit van de jury, bestaande uit Tijs Goldschmidt, Chris Keulemans, Christine Otten, Marjan Slob en Gijsbert Pols.

De P.C. Hooftprijs wordt in mei 2026 uitgereikt in Den Haag.