Nederland doet niet mee aan het Eurovisie Songfestival: hoe is dat besluit genomen, en wat zijn de reacties?

Donderdag hield de European Broadcasting Union (EBU), organisator van het Eurovisie Songfestival, een topoverleg met deelnemende omroepen op het hoofdkantoor in Genève. De bijeenkomst stond onder grote druk, omdat binnen de EBU scherpe verdeeldheid is over de vraag of Israël wel of niet mag deelnemen.

Half september gaf de Nederlandse omroep AvroTros, samen met enkele andere Europese omroepen, aan dat het ernstige humanitaire leed in Gaza, de onderdrukking van de persvrijheid en de politieke inmenging tijdens de laatste editie van het Songfestival, „niet verenigbaar zijn met waarden die voor ons fundamenteel zijn.”

1Wat is er precies besloten in Genève?

Toen de EBU donderdag plots besloot dat er geen stemming meer nodig was over de Israëlische deelname, trok Nederland zich terug. „Cultuur verbindt, maar niet ten koste van alles”, zei AvroTros-directeur Taco Zimmerman in een verklaring. „Dat wat er het afgelopen jaar is gebeurd, raakt aan onze grenzen. Universele waarden als menselijkheid en vrije pers zijn ernstig geschonden en voor ons niet onderhandelbaar. Daarnaast toonde de politieke inmenging van vorig jaar aan dat de onafhankelijkheid en het verbindende karakter van het Songfestival niet langer vanzelfsprekend is.”

2Welke landen trekken zich nog meer terug?

Ook Spanje, Ierland en Slovenië stuurden direct persberichten uit waarin ze bekendmaakten niet meer mee te doen. Vooral de terugtrekking van Spanje (een van De Grote Vijf – grote geldschieters van het Songfestival met een daardoor gegarandeerde finaleplaats) en veelvoudig winnaar Ierland zijn symbolisch belangrijk. Volgens Spanje is het wantrouwen jegens de organisatie van het festival alleen maar vergroot. „Als we Rusland buitensloten na hun aanval op Oekraïne, moet dezelfde regel gelden voor Israël”, stelt Slovenië. Ook België dacht na over een boycot. Maar doet „zonder weg te kijken” toch mee, liet de Franstalig-Belgische publieke omroep RTBF vrijdagmiddag weten. IJsland is nog in beraad. 

De EBU schatte donderdagavond in dat in totaal 35 landen zullen meedoen aan de 70ste editie in Wenen. „Wij geloven er sterk in dat het songfestival geen politiek theater mag worden”, reageerde EBU-directeur Martin Green. „Er moet een vorm van neutraliteit blijven.” De bijeenkomst noemde hij „openhartig en behoorlijk aangrijpend debat.” En: „Ik hoop dat de omroepen die er niet bij zijn in 2027 terugkeren.”

3Maar wacht even, dit was toch altijd een blijmoedig, geglazuurd muziekfeest? 

Zeker. Maar dat het Eurovisie Songfestival in al zijn glitters en extravaganza een ‘non-politiek’ event is, is al heel lang een illusie. Geen editie zonder geopolitiek. Rusland is sinds 2022 niet meer welkom, het organiseerde dit jaar het Intervision Songfestival in Moskou, dat werd gewonnen door Vietnam. Er waren op het Eurovisie Songfestival sympathiestemmen voor Oekraïne. De gunfactor van de Balkanlanden. Bevriende landen die op elkaar stemden. En ga zo maar door. 

Eurovisie 2024 was in het Zweedse Malmö een extreem beladen en onstuimige editie: hoge politieke spanning rondom de deelname van Israël, gedoe achter de schermen, overal betogen, een verhoogd dreigingsniveau in de stad tot aan artiestenprotesten. De editie dit jaar in Bazel verliep rustiger, maar stond evengoed onder druk door de deelname van Israël, weer klonken er protesten en boegeroep in de zaal. Wel was de aandacht voor het welzijn van artiesten verbeterd. 

Na afloop moest de EBU erkennen dat er politieke inmenging was geweest. Israël had de televoting gewonnen met een overweldigend aantal stemmen – na een stevig gevoerde, door de overheid betaalde campagne op sociale mediaplatformen. . Een stemronde over nieuwe stemvoorwaardes om campagnes, beïnvloeding en overheidsbemoeienis te voorkomen, haalde het gisteren wel.

4Hoe zijn de reacties? 

Verdeeld. Zangeres Lenny Kuhr die het Songfestival in 1969 won, zei tegen de NOS het onterecht te vinden dat Nederland zich heeft teruggetrokken. „Het Songfestival hoort bij onze cultuur. Het is een besluit waar we later spijt van kunnen hebben. Liedjes kunnen je meer raken dan politieke betogen, zeker meer dan het dwaze politieke betoog van de AvroTros.” De afwegingen zijn zorgvuldig gemaakt, stelt Songfestival-commentator Cornald Maas. Wel hoopt hij dat we in 2027 weer van de partij zullen zijn. „Het Songfestival heeft de laatste jaren veel jonge mensen aan zich gebonden en het is een ‘internationale springplank’ gebleken voor jong muzikaal talent.”

Israël reageert verheugd. Volgens president Isaac Herzog „verdient Israël het om op elk podium ter wereld vertegenwoordigd te zijn.” De Israëlische oud-winnaar Dana International noemt de boycot van de vier landen „gewelddadig en beledigend”, die alleen maar bijdraagt aan haat.

5Zijn er vaker boycots geweest? 

Ja, zij het kleinschaliger. Sommige landen deden slechts één of enkele jaren niet mee. Zoals Oostenrijk in 2006: een protest tegen liedjes in een niet bestaande taal. Of vanwege een gebrek aan publieke interesse (Italië in 1981). De spanning tussen Griekenland en Turkije liep hoog op na de Turkse invasie van Cyprus, daardoor trokken beide landen zich een keer terug. In 2013 trok Turkije vanwege veranderingen in het stemsysteem zich terug; later bleek dat „iemand zoals de bebaarde Oostenrijker een rok droeg” een reden.  

6Had Nederland eigenlijk al een kandidaat?

Zeker. Het hele selectieproces is doorlopen, de kandidaat zou deze maand bekend worden gemaakt. Cornald Maas: „Maar omdat Nederland niet meedoet is een winnaar kiezen niet aan de orde en maken we geen winnaar bekend.” Zangeres Davina Michelle leek de belangrijkste Nederlandse gegadigde. Sinds ze in 2021 een spectaculaire pauzeact verzorgde in Rotterdam wordt ze gezien als grote kanshebber. Ook de namen van Flemming, Zoë Livay en Luna zongen rond. Deelnemende landen moeten hun lied uiterlijk op 9 maart 2026 bij de EBU aanleveren. 

7Wordt de zeventigste editie van het Eurovisie Songfestival straks wel uitgezonden?

Ja, NOS Evenementen en de NTR gaan de uitzending verzorgen op NPO1. „Na uitvoerig beraad is besloten de handen ineen te slaan en vanuit een onafhankelijke en neutrale rol verslag te doen van het Songfestival”, meldt de NPO.