In dit Leidse park is het gelukt om met ‘natuurvriendelijke oevers’ de invasieve rivierkreeft terug te dringen

12 uren geleden 1

Goed nieuws uit Park Cronesteyn. De opmars van Amerikaanse rivierkreeften lijkt gestuit te kunnen worden. Het aantal kreeften is in dit grote park aan de rand van Leiden, op een oever , spectaculair gedaald. „Het effect is zeer positief”, aldus Hans Schouffoer, als ‘hoogheemraad’ lid van het dagelijks bestuur van Rijnland.

Het Hoogheemraadschap van Rijnland is bij deze schuine oever samen met de gemeente Leiden . Vorig jaar al werden hier zes tot zeven keer minder rivierkreeften waargenomen dan een jaar eerder. En dit jaar is dat aantal zelfs afgenomen met een factor zeventien ten opzichte van 2023.

Het aantal rivierkreeften ligt nu onder de waarde „waarbij rivierkreeften de ecologische waterkwaliteit beïnvloeden”, aldus Schouffoer. Tachtig meter verderop bevindt zich een ‘referentie-oever’ waar het aantal kreeften aanzienlijk minder is gedaald. Daar is de oever zoals gebruikelijk in Nederland, steil en het water troebel, blubberig, en groeien veel minder oeverplanten.

Hoe aandoenlijk of grappig de verschillende soorten Amerikaanse rivierkreeften wellicht ook tegen de oevers omhoog klimmen, de impact van deze zogenoemde ‘invasieve exoot’ is groot. De kreeften vreten en knippen waterplanten kapot, als gevolg waarvan de kwaliteit van het water daalt. Ook woelen ze de bodem los, met troebel water tot gevolg en schade aan zeldzame soorten als de waterplant krabbenscheer. Bovendien graven ze holletjes in oevers, veroorzaken ze lekkages bij stuwen en schuilen ze in drainagebuizen, melden onderzoekers in een recent rapport van kenniscentrum van waterschappen en provincies Stowa.

Schiphol

De kreeften hebben ook een „negatief effect op de vliegveiligheid rond Schiphol”, vertelt Schouffoer op een mistige ochtend in Park Cronesteyn. Steeds meer vogels ontdekken de kreeft: voor reigers, aalscholvers, ooievaars, futen en meerkoeten is het een lekker hapje. Zelfs stadse meeuwen zijn geïnteresseerd, vertelt Schouffoer. „In Leiden kun je zomaar een kreeft op je dak aantreffen die door meeuwen wordt losgelaten om te kraken.” Maar al die vogels veroorzaken wel overlast, bijvoorbeeld ook op Schiphol. in de buurt worden de kreeften nu een goot waarin de kreeften met voedsel worden gelokt en waaruit vervolgens geen ontsnappen mogelijk is. Vogels kunnen daar dan ook niet meer bij – met minder overlast tot gevolg.

De proef in Park Cronesteyn behelst de aanleg van enkele tientallen meters met schuine oevers, verdeeld in proefvakken. Het resultaat is voor iedereen zichtbaar; de oevers zijn vol begroeid. Doordat de oevers niet steil zijn maar schuin, en vol zitten metis het voor de kreeften lastiger graven, legt ecoloog Wouter Moerland van de gemeente Leiden uit. Die plantengroei vergroot bovendien de leefbaarheid voor soorten die de kreeften vijandig gezind zijn, zoals dus vogels maar ook sommige vissen.

„De vijanden van de kreeft voelen zich hier beter thuis dan in een rechte sloot”, zegt Moerland. „Zoals een grote snoek.” Helaas zijn waterplanten als kikkerbeet en grof hoornblad nog niet teruggekeerd, zegt Moerland: „De waterplantjes keren niet snel genoeg terug. We gaan kijken of we met gerichte herintroducties de natuur een handje kunnen helpen.”

Opeten

Naast „systeemherstel” zoals de aanleg van natuurlijke oevers, is ook het vangen van kreeften een vaak gevraagde maatregel. Eerder dit jaar luidde het Hoogheemraadschap van Delfland de noodklok over met name schade aan watergangen, en stuurde het een brief aan demissionair staatssecretaris Jean Rummenie (Natuur, BBB) waarin het stelde dat het Rijk verantwoordelijk is voor het bestrijden van invasieve exoten zoals de Amerikaanse rivierkreeft. Het hoogheemraadschap streeft naar natuurherstel en „verlaagt de kreeftdichtheid om dat natuurherstel een kans te geven”.

Delfland vroeg om „handhaving” en beheermaatregelen zoals financiële steun voor het vangen van de kreeften. Rummenie reageerde afwijzend, aldus een woordvoerder van het hoogheemraadschap. „En daartegen hebben we bij het ministerie bezwaar aangetekend. We hopen begin volgend jaar op meer duidelijkheid.” Alsnog is het hoogheemraadschap „blij dat het gesprek met verschillende partners over de bestrijding sinds dit jaar goed op gang is gekomen”.

Demissionair staatssecretaris Rummenie „herkent en erkent de behoefte aan meer effectieve beheersmaatregelen”, laat zijn woordvoerder weten. Het zoeken naar „kosteneffectieve beheersmaatregelen” is volgens het ministerie „een gezamenlijke zoektocht van alle stakeholders”, Rijk én provincies en waterschappen. Louter kreeften vangen lijkt de bewindsman geen goed idee. „Vangen zou heel intensief uitgevoerd moeten worden en kan niet worden gestaakt, omdat de dichtheden aan rivierkreeften dan op oud niveau terugkeren.”

De staatssecretaris wil overigens wel een einde maken aan het lijden van kreeften, „een probleem dat breder speelt in de horeca”

Als mensen de rode rivierkreeft opeten – dat kan natuurlijk ook. „Best lekker”, zegt hoogheemraad Hans Schouffoer, die de kreeft al op het menu zag staan in een restaurant. Onlangs schoof ook staatssecretaris Rummenie, samen met demissionair minister Robert Tieman (Infrastructuur en Waterstaat, BBB), aan bij een ‘rivierkreeftendiner’. Prompt stelde de Partij voor de Dieren enkele pittige vragen, of Rummenie wist of de kreeften voor dat diner levend gekookt waren en zo ja, of zulks niet in strijd was met plannen om aan deze pijnlijke dodingsmethode een einde te maken. „Het is mij niet bekend op welke wijze deze rivierkreeften zijn gedood”, antwoordde Rummenie daarop begin oktober. De staatssecretaris wil overigens wel een einde maken aan het lijden van kreeften, „een probleem dat breder speelt in de horeca”. Hij hoopt dat komend jaar een verbod op het levend koken van kreeften kan worden ingevoerd.