Gênante onderwerpen zijn minder beschamend in een andere taal

Nieuw onderzoek laat zien dat meertaligen liever niet hun moedertaal gebruiken om over gênante taboes te praten, zo creëren ze een emotionele buffer tegen schaamte.

De Toverberg

In de Duitse roman De Toverberg van Thomas Mann heeft hoofdpersoon Hans Castorp, na een lange periode van verliefdheid, zijn eerste en enige écht intieme gesprek met de door hem aanbeden Clawdia Chauchat. Dit gesprek vindt echter plaats in het Frans in plaats van het gesproken Duits en gaat ook deels over die taalkeuze. “Zoals je merkt, spreek ik nauwelijks Frans”, zegt Castorp, vrij vertaald uit het Frans. “Bij jou geef ik echter de voorkeur aan deze taal boven de mijne, want voor mij is Frans spreken, spreken zonder te spreken, op de een of andere manier, zonder verantwoordelijkheid, of zoals we in dromen spreken”.

Hoogleraar Marc van Oostendorp schrijft hierover op Neerlandistiek.nl. Hij stelt dat een vreemde taal spreken minder serieus is dan je moedertaal. Zo heb je, volgens karakter Castorp, minder verantwoordelijkheid. “Het beschrijft een gevoel dat volgens mij veel mensen wel kennen”, schrijft Van Oostendorp. “Het lijkt mij bijvoorbeeld ook de verklaring waarom Nederlandstalige geliefden soms I love you zeggen, naar mijn gevoel is dat minder verplichtend dan Ik hou van jou.”

Onderzoek naar schaamte en taalkeuze

Dit gevoel is nu ook wetenschappelijk onderbouwt in een onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Cognition. Het onderzoek beschrijft vier experimenten uitgevoerd met 1083 tweetaligen uit verschillende landen, namelijk uit China, de Verenigde Staten, Canada, Mexico en Spanje. De deelnemers kregen gênante en emotioneel neutrale onderwerpen voorgelegd.

Ze moesten kiezen of ze deze onderwerpen hardop zouden zeggen tegen een publiek of zouden opnemen, hierbij moesten ze een keuze maken tussen hun moedertaal of een vreemde taal. Door de deelnemers een keuze te laten maken voordat ze spraken, konden de onderzoekers de rol van verwachte schaamte onderzoeken.

De voorkeur voor een vreemde taal

De resultaten lagen op een lijn over alle zes de studies. Tweetaligen hadden een duidelijke voorkeur voor het gebruiken van een vreemde taal om gênante uitspraken te doen. Zo kozen de deelnemers in de eerste studie van sprekers die zowel Mandarijn als Engels beheersten, in 78 procent van de gevallen voor de tweede taal Engels. Ook in de studies waar deelnemers een vrije keuze hadden in taal, kozen ze de vreemde taal voor 54,5 procent van de beschamende uitspraken.

De voorkeur voor de vreemde taal wordt sterk geassocieerd met de emotionele en persoonlijke afstand die deze taal biedt. Deelnemers verwachtten flink minder emotionele en sociale gevolgen bij het gebruik van de vreemde taal. Zo gingen ze uit van minder ongemak, minder negatieve beoordeling en minder zelfonthulling.

Ook als de vreemde taal moeilijk is, blijft deze de voorkeur houden

Wat opvalt is dat de resultaten niet verklaard kunnen worden door taalvaardigheid of gemak. De deelnemers kozen de vreemde taal, ook al vonden ze de gênante onderwerpen vaak moeilijker te articuleren in die taal dan in hun moedertaal. Zelfs wanneer rekening wordt gehouden met de articulatie of de vaardigheid in de vreemde taal, blijft het effect hetzelfde.

Hier haakt Van Oostendorp ook op in. “Dat bevestigt het beeld, de vreemde taal functioneert hier als masker”, zo schrijft hij. “Zonder masker lopen is op zich altijd prettiger, je ademt gemakkelijker, de zon kan warmte geven aan je huid, maar als het gênant wordt, schuif je toch liever zo’n rubberen ding over je hoofd.”

Een strategie voor emotieregulatie

Hoewel mensen over het algemeen meer op hun gemak zijn in hun moedertaal vanwege de vloeiendheid en bekendheid, biedt de vreemde taal een emotionele afstand van beschamende onderwerpen. De taalvoorkeur kan worden gezien als een vorm van emotionele regulering of een methode voor gezichtsbehoud. Men kiest expres een taal die naar verwachting minder negatieve sociale effecten zal hebben.

“Het staaft allemaal heel nauwkeurig de opmerkingen van Hans Castorp”, schrijft Van Oostendorp, verwijzend naar de eerder genoemde roman. “Die deed ze dan ook in een andere taal dan zijn moedertaal.”

We schreven vaker over deze onderwerpen, lees bijvoorbeeld ook Je moedertaal heeft een bijzonder plekje in je brein, zelfs bij mensen die meer dan 5 talen spreken en Tweetalig zijn is niet alleen reuzehandig, het heeft ook voordelen voor je geheugen. Of lees dit artikel: Je kind meertalig opvoeden? Dat begint al vóór de geboorte.