Pinguïns in Zuid-Afrika massaal verhongerd: populatie compleet ingestort

Het is een treurig verhaal: pinguïns die voor de kust van Zuid-Afrika leefden zijn tijdens hun ruiperiode massaal verhongerd. Er was geen voedsel meer te vinden voor twee van de belangrijkste broedkolonies. Zo’n 95 procent is daardoor gestorven.

Deze twee kolonies van de Afrikaanse pinguïn leefden bij Dassen Island en Robben Island. Van de pinguïns die in 2004 daar broedden is in de acht jaar daarna zo’n 95 procent doodgegaan door een voedseltekort, blijkt uit een studie van het Zuid-Afrikaanse het ministerie voor Bosbouw, Visserij en Milieu en de University of Exeter in het Verenigd Koninkrijk.

“Tussen 2004 en 2011 was de voorraad sardines voor de westkust van Zuid-Afrika consequent minder dan 25 procent van de maximale hoeveelheid. Dit heeft een ernstig voedseltekort voor Afrikaanse pinguïns veroorzaakt, wat naar schatting heeft geleid tot het overlijden van ongeveer 62.000 dieren”, zegt onderzoeker dr. Richard Sherley van de University of Exeter.

Sinds 2024 staat de Afrikaanse pinguïn op de lijst van ernstig bedreigde diersoorten. Om te voorkomen dat het dier helemaal verdwijnt is het dus van cruciaal belang om de hoeveelheid sardines te herstellen.

Hoe de rui het overleven van pinguïns beïnvloedt

Afrikaanse pinguïns ruien jaarlijks: ze verliezen al hun oude veren en vervangen die door nieuwe om te zorgen dat hun vacht waterdicht en isolerend blijft. Maar doordat ze tijdelijk deze bescherming verliezen, moeten ze op het land blijven en kunnen ze tijdens de rui, die zo’n drie weken duurt, niet jagen.

Om deze periode zonder voedsel te overbruggen, moeten de pinguïns eerst flink reserves opbouwen. “Ze zijn geëvolueerd om vet op te slaan en vervolgens te vasten terwijl hun lichaam die reserves en de eiwitten uit hun spieren verbruikt om de rui door te komen”, legt dr. Sherley uit. “Daarna moeten ze vrij snel weer in conditie kunnen komen. Als voedsel dus te moeilijk te vinden is voor de rui of direct erna hebben ze onvoldoende reserves om het vasten te overleven.”

Dit is precies het gevaar waarmee de pinguïns de afgelopen decennia te maken kregen. Sinds 2004 is in alle jaren op drie jaar na de hoeveelheid sardines, een belangrijke voedselbron voor Afrikaanse pinguïns, fors teruggevallen. “Veranderingen in de temperatuur en het zoutgehalte van de paaigebieden voor de west- en zuidkust van Zuid-Afrika maakten het paaien in het historisch belangrijke westkustgebied minder succesvol, terwijl het paaien voor de zuidkust juist beter ging”, zegt dr. Sherley. “Maar door de historische structuur van de visserij vond het grootste deel van de vangst nog steeds plaats ten westen van Kaap Agulhas, wat leidde tot een hoge exploitatiegraad in die regio in de vroege tot midden jaren 2000.”

Onderzoeksmethoden en resultaten

In hun studie analyseerden dr. Sherley en collega’s tellingen van het aantal broedparen en ruiende volwassen pinguïns op Dassen Island en Robben Island van 1995 tot 2015. “Deze twee locaties zijn historisch gezien twee van de belangrijkste broedkolonies – met ongeveer 25.000 (Dassen) en circa 9.000 (Robben) broedparen in de vroege jaren 2000. Daarom zijn het ook de locaties voor de langlopende monitoringprogramma’s”, vult mede-auteur dr. Azwianewi Makhado van het ministerie voor Bosbouw, Visserij en Milieu aan.

De overlevingskansen en het aandeel broedvogels dat niet terugkeerde naar de kolonie om te ruien, werden vergeleken met een index van prooibeschikbaarheid die voor de regio is ontwikkeld. “De overleving van volwassen vogels, vooral tijdens de cruciale jaarlijkse rui, hing sterk samen met de beschikbaarheid van prooi”, zegt dr. Sherley.

“Hoge exploitatiegraden van sardines, die in 2006 even de 80 procent bereikten, in een periode waarin de sardinepopulatie al afnam door klimaatverandering, hebben waarschijnlijk de pinguïnsterfte verergerd.” De verliezen zijn bovendien niet beperkt tot Dassen en Robben Island. Deze achteruitgang is ook elders zichtbaar. De soort is wereldwijd met bijna 80 procent afgenomen in de afgelopen 30 jaar.

Beschermingsmaatregelen en toekomstperspectief

Het opkrikken van de pinguïnpopulatie is in de toekomst een moeilijke opgave, stellen de onderzoekers. De benodigde verbetering van de hoeveelheid sardines hangt namelijk in essentie af van milieuomstandigheden. “Maar er zijn maatregelen die we kunnen nemen”, aldus Sherley. “Visserijbeheer dat de exploitatie van sardines vermindert wanneer hun biomassa onder 25 procent van het maximum ligt, zodat meer volwassen dieren overleven om te paaien en maatregelen die de sterfte van jonge sardines terugdringen, kunnen helpen.” Ondertussen zijn er al diverse acties voor natuurbehoud ingevoerd om de pinguïns direct te beschermen, zoals het aanbieden van kunstmatige nesten, het beheren van roofdieren en het redden en fokken van volwassen dieren en kuikens.

Daarnaast is commerciële visserij met kopsleepnetten onlangs verboden rond de zes grootste broedkolonies in Zuid-Afrika. Dit moet de toegang tot prooi voor pinguïns verbeteren in kritieke delen van hun levenscyclus, zoals tijdens het grootbrengen van kuikens en vlak voor en na de rui. Dr. Sherley besluit: “We hopen dat de recente beschermingsmaatregelen, samen met lagere exploitatiegraden van sardines wanneer hun hoeveelheid onder de 25 procent-grens ligt, het tij keren en dat de soort tekenen van herstel gaat vertonen.”

We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Deze pinguïns blijken meer dan tienduizend dutjes per dag te doen en Keizerspinguïns zien hun voortplanting massaal misgaan, omdat het zee-ijs onder hun pootjes verkruimelt vóór hun jongen een waterdicht verenpak hebben. Of lees dit artikel: Eiland hoppende Afrikaanse pinguïns: klimaatvluchtelingen uit een ver verleden.

Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast: