Den Bosch geeft daklozen direct een huis en dat helpt, maar andere gemeenten twijfelen

2 dagen geleden 3

Toen Pieter Paul Slikker, wethouder Zorg en Wonen in Den Bosch, drie jaar geleden op bezoek ging bij de daklozenopvang, schrok hij behoorlijk. Hij zag, vertelt Slikker, een „compleet afgeleefd pand, vergeelde muren met gaten erin, stucwerk met vochtplekken, vieze oude bedjes en sanitair, tja, die je op de slechtste camping in Frankrijk in het hoogseizoen nog niet tegenkomt.”

Aan de opvangdirecteur, Thijs Honig, vroeg hij van wie „in vredesnaam” dat pand was. ‘Van jullie’, zei die.

De gemeente Den Bosch besloot nog datzelfde jaar, 2022, de aanpak van dakloosheid radicaal om te gooien. Afgelopen donderdag vertelden Slikker en Honig, inmiddels voormalig opvangdirecteur, erover bij de conferentie ‘Dakloos in Nederland’.

De nieuwe aanpak ging ‘Wonen Eerst’ heten. Grotere opvangplekken werden opgeknapt. Het oude zogenoemde „”, met 77 plekken, verdween. Daarvoor in de plaats kwamen 55 kleinschalige opvangplekken, „tussenvoorzieningen”. Dat zijn huizen, studio’s en appartementen waar dakloze personen tijdelijk kunnen verblijven in afwachting van een eigen woning.

Huisvesting is de kern van de nieuwe aanpak, die is gebaseerd op het Amerikaanse concept Housing First. Zo snel mogelijk passende woonvoorziening bieden aan mensen zonder complexe problematiek, dat is het idee. En niet meer „mensen eindeloos opvangen.”

Het werkt, zegt Slikker in een telefonische toelichting na het congres. Er zijn nu, vertelt hij, vijfhonderd dak- en thuislozen in Den Bosch, van wie er tweehonderd huisvesting hebben via het programma. De tijd die daklozen doorbrengen in de opvang werd van dertien naar minder dan drie maanden () teruggebracht. Niet alle tweehonderd mensen zaten al in de opvang – sommigen overbrugden hun dakloze periode nog bij vrienden of familie.

‘Wonen eerst’ is juíst nodig tijdens de wooncrisis. Anders was die groep zelf wel aan een woning gekomen

De rijksoverheid nam zich in 2022 voor om in 2030 dakloosheid uit Nederland te verbannen. Ook toen was het devies: wonen eerst. „Huisvesting wordt de kern van de vernieuwde aanpak”, schreef het kabinet destijds aan de Tweede Kamer, en ‘ervaringsdeskundigen’ zouden een grote rol krijgen bij het terugdringen van dakloosheid. Er werd 65 miljoen euro per jaar uitgetrokken.

Drie jaar later is Den Bosch een van de weinige gemeenten waar de aanpak volledig is doorgevoerd, al is ook op verschillende andere plekken eenzelfde aanpak aangekondigd of in gang gezet. Dit jaar kondigden bijvoorbeeld alle gemeenten in Zuid-Kennemerland, Haarlemmermeer en de IJmond eenzelfde aanpak aan. In Utrecht werd een initiatiefvoorstel om ‘wonen eerst’ centraal te stellen aangenomen.

Toch merkt Slikker dat veel bestuurders door de wooncrisis huiverig zijn, vertelt hij. „Dat vind ik een van de grote misvattingen”, zegt hij. „Want ‘wonen eerst’ is juíst nodig tijdens de wooncrisis. Anders was die groep zelf wel aan een woning gekomen.” In Den Bosch is volgens Slikker niet gebleken dat er structureel meer woningen nodig zijn.

Huurachterstanden en overlast

In 2023 voerden onderzoekers van de Hogeschool Utrecht en Stichting Kansfonds een eerste telling van dakloosheid uit in twaalf Nederlandse gemeenten. Daaruit bleek dat veel daklozen niet voldoen aan het standaardbeeld van de verwarde, verslaafde, overlastgevende man op straat. Dakloosheid, zo bleek, treft zowel mannen, vrouwen, als jonge kinderen en het was een veel groter probleem dan voorheen geschat. Bij de laatste telling, dit jaar, werden in 57 gemeenten bijna 30.000 daklozen ‘gevonden’, en bleek opnieuw dat dakloosheid een brede groep treft.

Slikker: „Eigenlijk moet je niet blij zijn met de uitkomsten van die telling natuurlijk, want de resultaten zijn superpijnlijk. Maar het heeft destijds wel mensen die twijfelden over onze aanpak over de streep getrokken.”

Die twijfelaars waren er in Den Bosch. Gemeenteraadsleden, woningcorporaties en bestuurders in omliggende regio’s waren sceptisch. Corporaties maakten zich bijvoorbeeld zorgen om huurachterstanden en overlast. Die bleken ongegrond, zegt Slikker. „Er is niet méér sprake van huurachterstanden dan gemiddeld. We hebben één melding van overlast gehad.”

Centrum voor tandzorg staat voor een daklozenopvang in Den Bosch.

Zorgen om een „aanzuigende werking” die de aanpak op dakloze mensen zou hebben, zijn volgens Slikker ook niet terecht gebleken. „Die is er nauwelijks. De regeling is alleen bedoeld voor . Een aantal hebben het wel geprobeerd, maar die hebben we in de eigen regio op de juiste weg geholpen.”

Door het nieuwe systeem heeft Den Bosch , zegt Slikker. Toch zijn er mensen die niet in aanmerking komen voor het programma en moeilijk geholpen kunnen worden. Dakloze arbeidsmigranten bijvoorbeeld die huisvesting krijgen via hun werk, maar al snel hun baan kwijtraken en dus ook hun woning verliezen.

Ik roep tegen het Rijk: verander onze financiering. Bouw het bedrag voor opvang af, en geef extra geld zodat we huisvesting kunnen bieden

Afgelopen week zette demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Mariëlle Paul (VVD) juist een streep door een plan dat contracten moest verbieden waarbij arbeiders snel dakloos kunnen raken als ze hun werk kwijtraken. Slikker: „arbeidsmigrant werk je vandaag in Bergen op Zoom, morgen in Antwerpen, overmorgen in Rotterdam. Wat gebeurt er dan als je je baan en huisvesting verliest, hoe regel je dat met elkaar? Dat moet je niet op de schaal van gemeentes organiseren. ”

„In is het oplossen van dak- en thuisloosheid de verantwoordelijkheid van wethouders die zorg in hun portefeuille hebben”, zegt Slikker, „Net als de staatssecretaris van Gezondheid op staatsniveau. Dat is vreemd, de meeste mensen hebben vooral een woning nodig. Ik roep ook al drie jaar tegen het Rijk: verander onze financiering. Bouw het bedrag voor opvang af, en geef extra geld zodat we huisvesting kunnen bieden. Dan zullen gemeentes die over ‘wonen eerst’ twijfelen vast harder gaan lopen.”

Slikker hoopt dat alsnog meer gemeenten aan de slag gaan met ‘wonen eerst’, zegt hij: „Je hebt het Rijk niet nodig. Kleinschalige opvang en voorzieningen hoeven niet het afvoerputje van het afvoerputje te zijn, maar een plek gericht op herstel.”